Tüp bebek tedavisinde oosit(yumurta) nedir ?

İnsan yaşamı erkek üreme hücresi sperm ile kadın üreme hücresi oositin (yumurta), zigot adı verilen tek bir hücreyi oluşturmak üzere bir araya  gelmesi yani fertilizasyon (döllenme) ile başlar. Zigot anne ve babadan köken alan kromozom ve genleri yani genetik bilgiyi içeren, oldukça özelleşmiş bir hücre olup, eşsiz yapıdaki herbir bireyin yaşamının başlangıcını temsil eder. Bu tek hücreli canlı daha sonra hücre bölünmesi, gelişim ve farklılaşma aşamalarından geçerek çok hücreli bir canlıya, insana  dönüşmektedir. Döllenmeye hazırlık için gerek kadın gerekse erkek üreme hücrelerinde önceden birçok değişiklik meydana gelmektedir.

Erkek ve kadın üreme hücreleri embriyonik gelişimin 3- 5. haftalarında primitif cinsiyet organlarına ulaşırlar. Genetik olarak dişi olan yumurtalıklarda ileride yumurtayı oluşturacak hücrelere (oogonyum), genetik olarak erkek olan testislerde ise ileride spermi oluşturacak hücrelere (spermatogonyum) dönüşürler.

Primordial üreme hücreleri yumurtalıklara ulaştıktan sonra önce farklılaşırlar sonra da bir seri mitoz bölünme ile çoğalırlar. Üçüncü ayın sonunda oogonyumlardan primer oositler (primer yumurta) oluşur. Primer oositler etrafındaki hücreler ile birlikte primordial folikül olarak adlandırılır. Oluşan primer oositler  1. mayoz bölünme dediğimiz bölünme sürecine girer.  Ancak bu oositler puberte boyunca cinsel olgunluğa  ve üreme siklusları başlayıncaya kadar mayoz bölünmenin Profaz aşamasında bekler. Kadınlarda doğumdan sonra primer ooist oluşumu söz konusu değildir ve bu nedenle kadınlar yumurtalıklarında belirli oosit (yumurta ) rezervi ile dünyaya gelmektedirler. Pubertede her iki yumurtalıkta yaklaşık 400.000 oosit mevcuttur.
Çeşitli olayların sonucunda pubertenin başlaması ile kızlarda aylık ovarian ve menstruel sikluslar (adet görme) başlar ve hipotalamus, hipofiz, overler (yumurtalıklar), uterus, fallop tüpleri, vagina ve meme bezleri arasındaki etkileşimler ile üreme sistemi gebeliğe hazırlanır.
Herbir siklusta salgılanan FSH etkisi ile 5-15 primordial  folikül   olgunlaşmaya başlar, büyüklüklerinde artış olur. Bir çok primordial folikül gelişmeye başlamakla birlikte genellikle sadece bir tanesi seçilerek tam olgunlaşma aşamasına ulaşır. Folikülün olgunlaşması ile folikül hücrelerinden salgılanan östrojenin etkisi ile LH sagılanması uyarılır ve primer oosit ilk mayoz bölünmesini tamamlar. Birbirine eşit olmayan 2 kardeş hücre oluşur. Sekonder oosit hemen hemen bütün sitoplazmayı alır, birinci polar cisimciğe is çok azı kalır. İlk polar cisimcik küçük, işlevsel olmayan, kısa süre içinde dejenere olacak bir hücredir, oositi çevreleyen kabuk (zona pellusida) ile oosit zarı arasında yer alır. Ovulasyondan hemen sonra sekonder oositin çekirdeği ikinci mayoz bölünmeye girer, bölünme durduğunda sadece metafaz  aşamasına kadar ilerlemiştir. Eğer bir sperm sekonder oositin içine girerse, ikinci mayoz bölünme tamamlanır ve sitoplamanın çoğu bu döllenmiş yumurta hücresine geçer. Diğer küçük (ikinci polar cisimcik) hücre kısa sürede dejenere olur.  İkinci polar cisimcik atıldığında oositin olgunlaşması tamamlanır.
Tüp bebek tedavisinde bu olgunlaşma süreçleri belirli ilaçlar kullanılarak başlatılmakta, hormon değerleri ve folikül boyutları ölçülerek kontrol edilmekte ve uygun boyutlara ulaştıklarında çatlatma iğneleri verilerek son olgunlaşma süreçlerinin tamamlanması sağlanmaktadır. Olgunlaşma sürecini tamamlayan oositler (yumurtalar) belirlenen saatte toplanır ve laboratuvarda embriyologlar tarafından değerlendirilir. Ancak olgun oositlere (Metafaz II aşamasında) işlem uygulanır.