Döllenmenin gerçekleşmesi ve kaliteli embriyolar elde edilmesinde yumurtalar kadar spermler de büyük önem taşımaktadır. Bu anlamda, sperm elde etme aşamaları da tüp bebek tedavisinin önemli aşamalarından biridir.
Sperm, erkeklerden yumurtaların toplandığı gün alınmaktadır. Doğru ve yeterli spermin elde edilebilmesi içinse erkeklerin toplama gününden 3-5 gün önce cinsel perhize girmesi tavsiye edilmektedir. Bu sayede çeşitli yöntemlerle elde edilen menide canlı hücreler daha fazla olmaktadır. Özel olarak hazırlanan mastürbasyon odalarında meni örneği alınmakta ve laboratuvarda çeşitli işlemlerden geçirilmektedir. Atık ve sıvılardan ayıklanan meniden en kaliteli ve hareketli spermler seçilerek döllemede kullanılmaktadır.
Bazı durumlarda mastürbasyon yöntemiyle elde edilen menide sperm hücresi görülmemektedir. Azospermi de denilen bu durumda erkeklerden örnek almak amacıyla farklı cerrahi yöntemler kullanılmaktadır:
Mikroskop Altında Epididimal Sperm Aspirasyonu (MESA)
Yapılan testler sonucu testislerde normal ya da normale yakın sperm üretimi görülmesine rağmen penise sperm taşıyan ana kanallarda (vas deferens) tıkanıklık olması ya da bu kanalların doğuştan bulunmaması durumunda uygulanan yöntemdir. Mikroskop altında gerçekleştirilen MESA yönteminde küçük bir kesi açılarak vas deferense spermleri ileten kanal olan epididim kanallarından sıvı örneği alınmaktadır. Androloji laboratuvarlarında bu sıvıların içindeki spermler ayrıştırılmaktadır.
Perkutan Epididimal Sperm Aspirasyonu (PESA)
PESA; cilt üzerinden epididime küçük bir iğne ile girilerek sperm aspirasyonu işlemidir. Genellikle sedasyon ya da lokal anestezi altında gerçekleştirilen operasyonda kesiye gerek duyulmaması bu yöntemin en önemli avantajlarından biridir.
Testiküler Sperm Aspirasyonu (TESA)
Mikroenjeksiyon yöntemiyle yapılacak döllemelerde sperm elde etmek amacıyla TESA yöntemi uygulanmaktadır. Lokal anestezi altında gerçekleştirilen cerrahi operasyonda bir iğne testislere yerleştirilmekte ve sperm buradan aspire edilmektedir. Elde edilen kaliteli sperm yumurta toplama işleminin ardından yumurtalara enjekte edilmektedir.
TESA; erkeklerin genital yollarında tıkanma görüldüğünde, testis problemlerinde ve vazektomi operasyonu sonrasında tercih edilmektedir.
Testiküler Sperm Extraksiyonu (TESE)
TESE yöntemi genellikle testiküler sperm aspirasyonunun işe yaramadığı durumlarda uygulanmaktadır. Testislere küçük bir kesi açılarak gerçekleştirilen biyopsi operasyonunda testisin farklı bölgelerinden doku örneği alınmaktadır. Bu doku örneklerinden sperm hücresi elde etme işlemi TESE olarak adlandırılmaktadır. Genel anestezi altında yapılan cerrahi işlemi bazı durumlarda mikroskop altında gerçekleştirilmektedir. Dokuların mikroskopla büyütülmesine dayanan ve mikro TESE adı verilen bu işlem klasik TESE yöntemine göre sperm hücresi bulma olasılığını artırmaktadır.
Normal şartlar altında Sağlık Bakanlığı Yönetmeliği’ne göre üreme hücrelerinin dondurulması yasaktır. Bununla birlikte, tıbbı zorunluluk kapsamına giren TESE ve TESA işlemlerinin ardından sperm hücreleri dondurularak saklanabilmekte ve başarısız tüp bebek denemelerinin ardından tekrar kullanılabilmektedir.
Mikroenjeksiyon ya da IVF tedavilerinde döllenme sırasında kullanılan spermin elde edilmesini sağlayan tüm bu yöntemler sonrasında erkekler aynı gün taburcu olabilmektedir. Birkaç gün operasyon bölgesinde ağrı ve acı hissedilmesi normaldir.